15 сакавіка - Дзень Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь

15 сакавіка мы адзначаем дзяржаўнае свята — Дзень Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь

У нашай краіне Канстытуцыя — гэта асноўны закон, у якім прапісаны правы і абавязкі кожнага грамадзяніна рэспублікі, выбарчая сістэма, дзяржаўны лад. Дзякуючы Канстытуцыі любы чалавек у нашай краіне мае права на годнае жыццё і асабістае развіццё.
Дзень Канстытуцыі Беларусі нясе ў сабе глыбокі змест, бо галоўны закон у некаторай ступені з'яўляецца адлюстраваннем менталітэту народа, люстэркам жыцця краіны, таму ён няспынна развіваецца разам з развіццём грамадства.
Дзень Канстытуцыі ў Беларусі — дзяржаўнае свята. Першая Канстытуцыя Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусі (ССРБ) была прынятая на I з'ездзе Саветаў Беларусі 3 лютага 1919 года. Яе змест было працята ідэяй дыктатуры пралетарыяту, якая і была непасрэдна замацавана ў Канстытуцыі. Пазней яна неаднаразова змянялася.
27 ліпеня 1990 года была прынята Дэкларацыя Вярхоўнага Савета «Аб дзяржаўным суверэнітэце Рэспублікі Беларусь». Дэкларацыя абвясціла «поўны дзяржаўны суверэнітэт Рэспублікі Беларусь як вяршэнства, самастойнасць і паўнату дзяржаўнай улады рэспублікі ў межах яе тэрыторыі, правамоцнасць яе законаў, незалежнасць рэспублікі ў знешніх адносінах».
У далейшым, 25 жніўня 1991 года, Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце спецыяльным законам быў нададзены статус канстытуцыйнага закона, на падставе якога былі ўнесеныя змены і дапаўненні ў Канстытуцыю 1978 года.
У такіх прававых і палітычных умовах вялася распрацоўка новай Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, якая была прынята 15 сакавіка 1994 года.
Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь складаецца з прэамбулы, 9 раздзелаў, у якіх 8 глаў і 146 артыкулаў.

Змест Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь

У Прэамбуле Канстытуцыі сфармуляваны асноўныя ідэі і прынцыпы, якімі павінны кіравацца народ і ўлада ў працэсе дзяржаўнага будаўніцтва і грамадскага развіцця. Гэта адказнасць за цяперашні стан і будучыню Беларусі; усведамленне сябе паўнапраўным суб'ектам сусветнай супольнасці, неад'емнае права на самавызначэнне; апора на шматвяковую гісторыю развіцця беларускай дзяржаўнасці; зацвярджэнне правоў і свабод кожнага грамадзяніна; забеспячэнне грамадзянскай згоды і непарушных асноў народаўладдзя і прававой дзяржавы.
У першым раздзеле Канстытуцыі "Асновы канстытуцыйнага ладу" даецца характарыстыка беларускай дзяржавы як унітарнай дэмакратычнай сацыяльнай прававой, замацавана ўзаемная адказнасць грамадзяніна і дзяржавы.
У другім раздзеле "Асоба, грамадства, дзяржава" замацоўваюцца асабістыя, палітычныя, сацыяльна-эканамічныя і культурныя правы і свабоды грамадзян вызначаюцца абавязкі грамадзян адказнасць дзяржавы перад грамадствам і асобай, яго абавязак забяспечыць матэрыяльныя гарантыі і магчымасці для поўнага ажыццяўлення правоў і свабод грамадзян.
Трэці раздзел "Выбарчая сістэма. Рэферэндум" замацоўвае асноўныя прынцыпы выбарчай сістэмы устанаўлівае парадак правядзення рэспубліканскіх і мясцовых рэферэндумаў.
У чацвёртым раздзеле "Прэзідэнт, Парламент, Урад, Суд" вызначаюцца статус і паўнамоцтвы Прэзідэнта; парадак фарміравання, склад, кампетэнцыя, формы і метады дзейнасці органаў дзяржаўнай улады вызначаецца структура судовай улады і прынцыпы ажыццяўлення правасуддзя ў рэспубліцы.
Пяты раздзел "Мясцовае кіраванне і самакіраванне" вызначае, праз якія структуры грамадзянамі ажыццяўляецца мясцовае кіраванне і самакіраванне, іх статус і паўнамоцтвы.
У шостым раздзеле "Пракуратура. Камітэт дзяржаўнага кантролю" змяшчаюцца нормы, якія рэгламентуюць дзейнасць двух дзяржаўных органаў - Пракуратуры і Камітэта дзяржаўнага кантролю.
У сёмым раздзеле "Фінансава-крэдытная сістэма Рэспублікі Беларусь" устанаўліваецца, што на тэрыторыі рэспублікі праводзіцца адзіная бюджэтна-фінансавая, падатковая, грашова-крэдытная і валютная палітыка вызначаецца парадак фарміравання даходаў бюджэту ажыццяўленне агульнадзяржаўных расходаў, складання, зацвярджэння і выканання бюджэтаў і дзяржаўных пазабюджэтных фондаў.
Восьмы раздзел "Дзеянне Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь і парадак яе змянення" вызначае месца і ролю Канстытуцыі фарміраванне ўсёй прававой сістэмы з улікам іерархіі нарматыўных актаў а таксама раскрывае пытанні дзеяння Канстытуцыі і парадак яе змянення.
"Заключныя і пераходныя палажэнні" ўтрымліваюцца ў апошнім, дзявятым, раздзеле Канстытуцыі. У ім абазначаны прававыя сродкі для забеспячэння пераходу да рэалізацыі тых норм, якія не могуць быць выкананы адразу з увядзеннем у дзеянне Канстытуцыі а таксама змешчаны нормы прысвечаныя асаблівасцям фарміравання, захавання паўнамоцтваў раней створаных і зноў прадугледжаных дзяржаўных органаў.

Поўны тэкст Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь размешчаны на партале Нацыянальнага цэнтра прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь.